Saheb Bibi Gulam

ବିମଲ ମିତ୍ରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ “ସାହେବ ବିବି ଗୁଲାମ” (ପ୍ରାୟତଃ “ଗୁରୁ, ସ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ଦାସ” ଭାବରେ ଅନୁବାଦିତ) ଏକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ବଙ୍ଗଳା ଉପନ୍ୟାସ ଯାହା 19 ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଏବଂ 20 ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ବଙ୍ଗଳାରେ ସାମନ୍ତବାଦୀ ଜମିଦାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନର ଏକ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଚିତ୍ରଣ ପ୍ରଦାନ କରେ।
ଏହି କାହାଣୀଟି ମୁଖ୍ୟତଃ ଭୂତନାଥଙ୍କ ଆଖିରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି, ଜଣେ ଯୁବକ, ଶିକ୍ଷିତ ଗ୍ରାମବାସୀ ଯିଏ କଲିକତା (ବର୍ତ୍ତମାନ କୋଲକାତା) କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଖୋଜିବାକୁ ଆସିଥାନ୍ତି। ସେ ଏକ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ଚୌଧୁରୀ ପରିବାରର ପ୍ରାସାଦମୟ ପ୍ରାସାଦରେ କାମ ଏବଂ ଆଶ୍ରୟ ପାଆନ୍ତି। ଭୂତନାଥଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ, ଉପନ୍ୟାସଟି “ସାହେବ” (ସାମନ୍ତ) ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀମାନେ, “ବିବି” ମାନଙ୍କର ବିପୁଳ କିନ୍ତୁ ଶେଷରେ ଫମ୍ପା ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଚିତ୍ରଣ କରେ।
ଉପନ୍ୟାସର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଦୁଃଖଦ ଚରିତ୍ର ହେଉଛନ୍ତି ଛୋଟୋ ବୋଉ (ସର୍ବତମ ବୋହୂ), ଜଣେ ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ମହିଳା ଯିଏ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ପ୍ରେମ ଏବଂ ଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ। ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ, ସେ ଯୁଗର ଜଣେ ସାଧାରଣ ଜମିଦାର, ଭୋଗବିଳାସ, ମଦ୍ୟପାନ ଏବଂ ପତିଆରା ପ୍ରତି ଅଧିକ ଆଗ୍ରହୀ। ତାଙ୍କୁ ମନାଇବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରାଣପଣେ ପ୍ରୟାସ କରି, ଛୋଟୋ ବୋ ଦୁଃଖଦ ଭାବରେ ନିଜେ ମଦ୍ୟପାନରେ ପଡ଼ିଯାଆନ୍ତି।
ଏହି ଉପନ୍ୟାସ କେବଳ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ବ୍ୟାପକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା, ଯାହା ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶବାଦ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସମୟର ପ୍ରଭାବରେ ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ସମାଜର ବିଘଟନକୁ ଚିତ୍ରଣ କରିଥାଏ। ଏହା ପ୍ରେମ, ଆକାଂକ୍ଷା, ହତାଶା, ମହିଳାଙ୍କ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଭୂମିକା ଏବଂ ଏକ ପୁରୁଣା କ୍ରମର ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ପତନର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରେ। “ସାହେବ ବିବି ଗୁଲାମ” ଏହାର ସମୃଦ୍ଧ ଚରିତ୍ର ବିକାଶ, କଲିକତାର ଉଦ୍ଦୀପକ ବର୍ଣ୍ଣନା ଏବଂ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟରେ ମାନବ ସମ୍ପର୍କର ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ।